Artykuły

Zacznijmy od początku. Dyrektywa CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) wprowadziła obowiązek raportowania czynników ESG. Informacje, które musimy zawrzeć w raporcie określamy zgodnie ze standardami ESRS (European Sustainability Reporting Standards). Selekcja ESRS-ów leży po naszej stronie. Sami musimy wybrać te, które są istotne. Co to znaczy istotne? Dla kogo istotne? W jakiej perspektywie czasowej? Na te, i kilka innych pytań odpowiemy po przeprowadzeniu analizy podwójnej istotności (double materiality assessment). Zapraszam do przeczytania artykułu.

Definicja podwójnej istotności

Podwójna istotność to zasada, która kieruje zrównoważonym raportowaniem. Raportowanie niefinansowe ma na celu ujawnienie:

• wpływu naszej działalności na środowisko i społeczeństwo. 
  Mówimy o realnych lub potencjalnych efektach, jakie przedsiębiorstwo może wywrzeć na ludzi i środowisko w różnych okresach – krótkim, średnim i długim. Mówimy o wpływie zarówno pozytywnym, jak i negatywnym. Te oddziaływania obejmują nie tylko operacje samego przedsiębiorstwa, ale także cały łańcuch dostaw w obu kierunkach. 

• wpływu czynników ESG na pozycję finansową.
  Chodzi o przepływy pieniężne, dostęp do finansowania, wyniki finansowe, zdolność do pozyskania finansowania lub koszty kapitału w różnych okresach – krótkim, średnim i długim.
  
  Możecie spotkać się też z określeniami: wpływ zewnętrzny (na środowisko, ludzi etc.) i wewnętrzny (na naszą firmę). Ja stosuję nazwy: istotność wpływu oraz istotność finansowa.
  

5 kroków w podwójnej ocenie istotności wg. EFRAG

EFRAG w sierpniu 2023 r. opublikował wstępne „wytyczne koncepcyjne dotyczące podwójnej istotności” – European Sustainability Reporting Guidelines (ESRG). Dokument zawiera 5 kroków, postaram się je streścić. W tabelach zostawiam oryginalne określenia w języku angielskim. 

Krok 1: Określenie definicji ocenianego tematu zrównoważonego rozwoju.

Krok 2: Ocena parametrów istotności wpływu tematu zrównoważonego rozwoju.
Krok 2A: Określenie skali wpływu.

Scale of impact
5	absolute
4	high
3	medium
2	low
1	minimal
0	none

Krok 2B: Określenie zakresu wpływu.

Scope of impact
5	global / total
4	widespread
3	medium
2	concentrated
1	limited
0	none

Krok 2C: Określenie możliwości naprawy wpływu.

Remediability of impact
5	non-remediable/irreversible
4	very difficult to remedy or long-term
3	difficult to remedy or mid-term
2	2 remediable with effort (time & cost)
1	1 relatively easy to remedy short-term
0	very easy to remedy

Krok 3: Określenie wstępnej istotności wpływu analizowanego tematu.
W tym kroku używamy wyników z kroku 2, aby obliczyć wstępny wskaźnik istotności wpływu. Do obliczenia tego wskaźnika używamy następującej formuły: Wskaźnik Wstępnej Istotności Wpływu = Skala Wpływu + Zakres Wpływu + Możliwość Naprawy Wpływu

Jeśli w kroku 2A skala wpływu zostanie oceniona jako absolutna i/lub w kroku 2B zakres wpływu zostanie oceniony jako globalny/całkowity i/lub w kroku 2C możliwość naprawy wpływu zostanie oceniona jako nieodwracalna, poziom wstępnej materialności wpływu będzie krytyczny.

Wartości wstępnej istotności wpływu można opisać, korzystając z poniższej tabeli:

Preliminary impact materiality
≥ 12	critical
[10,12)	significant
[8,10)	important
[5,8)	informative
< 5	minimal

Krok 4: Ocena Istotności Tematu
W naszej ocenie uwzględniamy wyniki kroków 2 i 3 oraz prognozujemy, jak te wpływy mogą się rozwijać w przyszłości na poziomie ogólnym i sektorowym. Podczas oceny bierzemy pod uwagę prawdopodobieństwo wystąpienia wpływów w różnych okresach czasu. Jeśli mamy wątpliwości co do poprawności naszego wskaźnika istotności, możemy skorzystać z opinii ekspertów. Po dokonaniu oceny określamy, czy temat jest istotny, korzystając z tych samych poziomów, które używaliśmy wcześniej (krytyczny, istotny, ważny itp.). Jeśli ocena sugeruje, że temat jest istotny (czyli ma znaczący wpływ), kończymy ten etap. Jeśli temat okazuje się nieistotny z perspektywy wpływu, przechodzimy do kroku 5. Jeśli temat jest istotny, ale zauważamy, że poziom istotności może się różnić między sektorami, przechodzimy do kroku 5, aby dostosować wymagania dotyczące ujawnień dla różnych sektorów.

Krok 5 (opcjonalny)
Ten krok wykonywany jest tylko w przypadkach, gdy Krok 4 określił temat zrównoważonego rozwoju jako informacyjny lub minimalny. W Kroku 5 powtarzamy Kroki 2, 3 i 4 dla każdego sektora osobno, oceniając, czy temat zrównoważonego rozwoju jest istotny dla danego sektora z perspektywy wpływu. Wyniki tych ocen pozwalają nam określić, czy dany temat zrównoważonego rozwoju jest istotny, czy nie, w danym sektorze. Wyniki Kroku 5 używane są do określenia odpowiednich ujawnień sektorowych. Ostateczne wyniki procesu oceny istotności wpływu mogą być przedstawione z uwzględnieniem sektorów w tabeli, zgodnie z poniższym szablonem.

Impact materiality of topic per sector	Sector 1	Sector 2	Sector 3	Sector 4	Sector 5
Topic 1	significant	significant	important	important	critical
Topic 2	critical (all undertakings)
Topic 3	minimal	minimal	significant	informative	minimal
Topic 4	minimal

Ocena Istotności Finansowej

Autorzy przewodnika EFRA-u (ESRG)  proszą, aby za każdym razem, kiedy w dokumencie używane jest słowo „temat zrównoważonego rozwoju”, rozumieć to jako temat zawierający również „podtematy” jak i „pod podtematy”. Proces wyłonienia tematów istotnych “finansowo” obejmuje mechanizm oceny, który ma na celu osiągnięcie pewnego stopnia obiektywności i porównywalności. Powinniśmy przeprowadzić ten sam proces oceny istotności finansowej w odniesieniu do każdego tematu zrównoważonego rozwoju, zgodnie z poniższymi krokami. Kroki 1-3, określone poniżej, powinny być podejmowane w odniesieniu do konkretnego tematu zrównoważonego rozwoju. Krok 4 jest warunkowy i powinien być wykonywany tylko w odniesieniu do tematów zrównoważonego rozwoju ocenionych jako istotne w wyniku Kroku 3.

Krok 1: Określenie definicji oceny istotności finansowej dla tematu zrównoważonego rozwoju

W pierwszym etapie tego procesu, zgodnie z ESRG 1, należy precyzyjnie określić temat zrównoważonego rozwoju, który podlega ocenie istotności finansowej. Warto zaznaczyć, że ten temat może być analizowany na różnych poziomach szczegółowości, a kluczowym jest wybór granulacji analizy oraz odróżnienie tematu poddanego ocenie od innych tematów, które mogą być z nim powiązane, ale powinny być oceniane niezależnie.

Zazwyczaj ocena powinna być przeprowadzana na poziomie „sub-tematu” lub „sub-sub-tematu”. Bardzo często bardziej szczegółowa analiza pozwala uzyskać precyzyjniejsze wyniki oceny. Warto dążyć do określenia poziomu granulacji, na którym nadal można określić wpływ finansowy. To kluczowe, ponieważ umożliwia to dokładniejsze zrozumienie, jakie efekty finansowe mogą wyniknąć z danego tematu zrównoważonego rozwoju. Warto zaznaczyć, że ten krok stanowi fundament całego procesu oceny istotności finansowej i dokładność w definiowaniu tematu oraz jego granulacji ma kluczowe znaczenie dla pozyskania wiarygodnych wyników oceny.

Krok 2: Identyfikacja Efektów Finansowych

W drugim etapie procesu, koncentrujemy się na identyfikacji wpływu tematu zrównoważonego rozwoju na wartość przedsiębiorstwa. To oznacza rozpoznawanie pozytywnych lub negatywnych efektów finansowych, które nie są uwzględniane w tradycyjnych raportach finansowych.

Krok 2A: Kontynuacja wykorzystywania zasobów

Teraz oceniamy zdolność przedsiębiorstwa do kontynuowania wykorzystywania zasobów (włączając pracowników), które są niezbędne w procesie biznesowym. W celu dokonania tej oceny, bierzemy pod uwagę szereg aspektów, w tym:

(a) Ceny i marże – jak cena zasobów wpływa na wynik finansowy przedsiębiorstwa.
(b) Rynek zasobów i dostępność – jak rynek i dostępność zasobów wpływają na zdolność przedsiębiorstwa do kontynuacji działalności.
(c) Degradacja i pozostały okres użyteczności zasobów – jaka jest degradacja i pozostały okres użyteczności zasobów oraz zdolność i koszty ich utrzymania lub odtworzenia.
(d) Ograniczenia, polityki/regulacje – jakie polityczne i regulacyjne czynniki mogą wpływać na zdolność przedsiębiorstwa do korzystania z zasobów.

Ten etap koncentruje się na ocenie, czy nasze przedsiębiorstwo będzie nadal w stanie efektywnie wykorzystywać zasoby, które są kluczowe dla jego działalności, oraz jakie czynniki wpływają na jego zdolność do kontynuacji korzystania z tych zasobów. Ocena ta jest istotna w kontekście oceny istotności finansowej, ponieważ wpływa na ekonomiczne aspekty działalności przedsiębiorstwa i może generować ryzyka i możliwości finansowe.

Krok 2B: Zależność od relacji

Teraz oceniamy, czy przedsiębiorstwo będzie w stanie nadal polegać na relacjach niezbędnych w procesie produkcji, na tych samych warunkach, które obecnie obowiązują, czy praktyki przedsiębiorstwa mogą wywołać niepożądaną reakcję. W tym kontekście bierzemy pod uwagę następujące aspekty:

(a) Instytucje finansowe i dostawcy kapitału finansowego.
(b) Łańcuch dostaw, w tym kontrahentów.
(c) Klienci (konkurencyjne/etyczne zachowanie, prywatność, satysfakcja, wpływ produktu na zdrowie, marketing i komunikację, bezpieczeństwo produktu), w tym konsekwencje dla marki i reputacji.
(d) Zainteresowane strony zewnętrzne.
(e) Szeroko rozumiane społeczeństwo/wspólnoty, w tym akceptowalność negatywnych efektów zewnętrznych generowanych przez przedsiębiorstwo.

Ocena zależności od relacji koncentruje się na tym, czy nadal będziemy w stanie polegać na swoich relacjach biznesowych i społecznych oraz jakie konsekwencje finansowe mogą wyniknąć z utraty lub zmiany tych relacji. To ważny aspekt w kontekście oceny istotności finansowej, ponieważ relacje te wpływają na wiele aspektów działalności przedsiębiorstwa, włączając w to ryzyka i możliwości finansowe.

Krok 3: Określenie Istotności finansowej tematu zrównoważonego rozwoju

Celem tego etapu jest sfinalizowanie oceny istotności dla zdefiniowanego tematu zrównoważonego rozwoju. Istotność finansowa efektu finansowego określana jest na podstawie najwyższej z dwóch ocen w kroku 2. Istotność finansową należy opisać za pomocą poniższej tabeli wyników:

Financial materiality
5	critical
4	significant
3	important
2	informative
1	minimal
0	zero

Jeśli wynik jest kluczowy, istotny lub ważny, efekt finansowy powinien zostać uznany za istotny z perspektywy finansowej, a my przechodzimy do kroku 4. Jeśli wynik jest jedynie informacyjny lub minimalny, temat powinien być uznany za nieistotny z perspektywy finansowej, a proces oceny zostaje zakończony.

Krok 4 (warunkowy): Identyfikacja obszarów ujawnień

W czwartym kroku chodzi o to, aby zidentyfikować, w jakich obszarach powinniśmy rozważyć ujawnienie, aby dostarczyć istotne informacje na temat zrównoważonego rozwoju. Musi znaleźć odpowiednie miejsca, w których te informacje powinny być umieszczone, aby uzupełnić i, jeśli to konieczne, połączyć je z tradycyjnymi raportami finansowymi. Ostatecznym celem jest dostarczenie informacji, które są ważne z punktu widzenia finansowego, ale które nie są jeszcze uwzględnione w tradycyjnych sprawozdaniach finansowych.

7 zasad podwójnej istotności zawarte w  ESRS 1 

1. Podwójna istotność to kluczowa koncepcja, na której opiera się raportowanie zrównoważonego rozwoju.
2. Istotność odnosi się zarówno do wpływu przedsiębiorstwa na ludzi i środowisko, jak i do wpływu na kondycję finansową przedsiębiorstwa.
3. Informacje te mają istotny wpływ na decyzje interesariuszy.
4. Istotność może być określana zarówno w kontekście rzeczywistych, jak i potencjalnych wpływów i ryzyka.
5. Istnieje konieczność oceny, czy konkretny temat jest istotny z perspektywy wpływu lub ryzyka, zarówno finansowego, jak i społecznego.
6. Przedsiębiorstwo powinno określić, czy dany temat jest istotny z uwzględnieniem zarówno swojego wpływu na niego, jak i wpływu tematu na siebie.
7. Obie strony podwójnej istotności (wpływ na ludzi i środowisko oraz ryzyko finansowe) są ze sobą powiązane i powinny być uwzględniane w ocenie.
8. Ocena istotności powinna być oparta na dowodach i rzetelnych informacjach z raportów wewnętrznych i zewnętrznych, operacyjnych działań oraz polityk związanych z zarządzaniem zrównoważonym rozwojem. 
9. Priorytetyzacja kwestii może być stosowana w celach zarządzania, ale nie powinna prowadzić do wykluczenia istotnych kwestii w procesie raportowania.

Oceny podwójnej istotności wymagają zarówno europejskie standardy raportowania ESRS jak i globalne wytyczne GRI 2021. Pierwsze raporty, które będą uwzględniać analizę podwójnej istotności zgodnie z CSRD za 2024 r. złożą firmy, które obecnie objęte są dyrektywą NFRD. Dla przypomnienia:

Harmonogram wdrożenia dyrektywy CSRD

• Od 1 stycznia 2024 r. – duże spółki interesu publicznego (zatrudniające powyżej 500 pracowników) już objęte dyrektywą w sprawie sprawozdawczości niefinansowej, ze sprawozdaniami do 2025 r.;
• Od 1 stycznia 2025 r. – duże przedsiębiorstwa, które obecnie nie podlegają dyrektywie w sprawie sprawozdawczości niefinansowej (z ponad 250 pracownikami i/lub 40 mln EUR obrotów i/lub 20 mln EUR całkowitych aktywów), ze sprawozdaniami do 2026 r.;
• Od 1 stycznia 2026 r. – MŚP i inne przedsiębiorstwa notowane na giełdzie, ze sprawozdaniami do 2027 r. MŚP mogą z raportowania zrezygnować do 2028 r.
  
  

Przykłady

• Firma produkująca żywność z orientacją na zrównoważoną produkcję jest zależna od dostawców surowców rolniczych. W przypadku, gdy jedna z głównych roślin uprawnych, z której pozyskuje surowce, jest narażona na ekstremalne zmiany klimatyczne, może to znacząco wpłynąć na dostępność surowców i koszty produkcji.
• Przedsiębiorstwo działające w sektorze technologicznym jest uzależnione od dostaw komponentów elektronicznych z regionu podatnego na trzęsienia ziemi. W przypadku wystąpienia trzęsienia ziemi, dostawy mogą zostać opóźnione lub przerwane, co wpłynie na kontynuację produkcji.
• Firma ubezpieczeniowa oferuje polisy ubezpieczeniowe na nieruchomości znajdujące się w obszarach narażonych na powodzie. Jeśli wystąpią częste i intensywne powodzie w tych obszarach, firma będzie narażona na znaczne straty finansowe w związku z wypłatami odszkodowań.
• Przedsiębiorstwo turystyczne oferuje wyprawy w obszary naturalne i dzikie. Jeśli te obszary zostaną zniszczone, firma może nie będzie w stanie sprzedawać swoich usług.
• Firma produkująca energię z odnawialnych źródeł zyskuje na popularności w związku z rosnącym zainteresowaniem zrównoważonymi źródłami energii. To prowadzi do zwiększenia liczby klientów i wzrostu przychodów.
• Przedsiębiorstwo z sektora technologicznego angażuje się w programy szkoleniowe dla lokalnych społeczności w obszarach, gdzie działa. To przyczynia się do wzrostu zatrudnienia i poprawy jakości życia mieszkańców, co może wpłynąć na korzystne relacje z władzami lokalnymi oraz reputację firmy.

Jeśli interesuje Was raportowanie niefinansowe, to zapraszam do przeczytania wywiadu Robertem Adamczykiem, głównym specjalistą środowiskowym w Europejskim Banku Odbudowy i Rozwoju (EBOiR).